Беларуская кухня. Модуль 2

• Усім, канешне, бульба трэба.
• Яе другім завём мы хлебам.
• Але для многіх, так здаецца,
• Яна і першым мо завецца –
• Бо колькі страў з яе гатуем!..
• I дарагіх гасцей частуем
• Мы дранікамі, калдунамі...
• Дый кожны дзень яе мы самі
• У розных стравах ужываем.
• Так што без бульбы не ўяўляе
• Стала ні ў будні і ні ў святы
• Любы - і бедны, і багаты.
• А на кастры пячонік з прыску! –
• Такіх прысмакаў нават блізка
• Няма, каб з гэтым зраўнавацца.
• А з печы бульба маладая?..
• То ж - смаката (яшчэ якая!..),
• Ды з салам смажаным, з цыбуляй,
• 3 пятрушкай, кропам!..
• Дзе ж вы чулі,
• Каб не кранулі беларуса
• Такія стравы – як спакуса?!
• Дык не дарма, відаць, нас з вамі
• Завуць жартоўна бульбашамі.
• I беларусу нават дзіўна,
• Што ў бульбы не яго радзіма,
• А што яна амерыканка,
• Але ж у нас не самазванка,
• Бо прапісалася, як трэба,
• Навек на беларускай глебе.
• I ў цяжкі час, мы добра помнім,
• Што толькі бульба нас карміла.
• Яе ж вялікасць заслужыла,
• Каб ёй дастойны ўзвесці помнік.
• У Рудзінскі.

З паэмы Н. Гілевіча “Родныя дзеці”

• Калдун! Духмяны, самавіты,
• У масле ўсмяглы, а паўзверх –
• Смятанкай свежаю паліты!
• Ну, што? Ізноў глядзіш, як звер?
• I адчуваеш, адчуваеш:
• Няхай хоць згэтуль у труну –
• А не зганьбуеш, не стрываеш –
• Дасі прытулак калдуну!
• ...О, млечны дзюдзік на талерцы!
• Цалком засмажаны ў духу!
• Ягоны вобраз будзе ў сэрцы,
• Пакуль не стлею на труху!
• О, як ляжыць ён маляўніча!
• На падагнутых капытках!
• Задзёрты ўгору пекны лычык!
• 3 пахучай траўкай у зубах.
• Як той апілачак – румяны,
• Са скуркай крухкаю, ядкой,
• I грэцкай кашаю напханы -
• Не абы-як - абы-якой.
• У кашы – яблычак мядовы
• Ці ўпрэлы пахкі баравік!
• Самлець нядоўга там, панове,
• Калі к раскошы не прывык.
• А побач – зірк! Як цуд, як казка.
• 3 каляндрай, з перцам, часнаком –
• Ляжыць вясковая каўбаска,
• Таксама ўвітая дымком.
• К таму ж падсохла на гарышчы!
• Дык толькі плеўка шапаціць!
• Ушчэнт кальцо з паўметра б знішчыў -
• Адно раз'ятрыў апетыт!
• Калі ж дапаў да вантрабянкі -
• Цягаць стамілася рука!
• Глядзіш - а ўжо кіндзюк крывянкі
• На блюда выклалі з гаршка.
• ... О, гэты зверху і сысподу!
• Наскрозь усмажаны каўбух!
• За чатырох змалоў-уходаў,
• Хоць сам ты лічыш, што за двух!
• Паспеў адчуць, што ўжо не слабка
• I ў паясніцы, а на стол
• Тым часам едзе ў місе бабка
• I парай дыхае пад столь.
• Уносяць бабку.
• 3 бакоў запечаная ў меру,
• У бульбе скварачкі тырчаць -
• I так жа ўслед пайшла на змену,
• Хоць замычы, каб не маўчаць.

З паэмы Я. Коласа “Новая зямля”

• I елі дружна, не драмалі,
• Нарэшце ўсе па скварцы бралі.
• Як верашчака ў дно спадала,
• То маці есці пакідала
• Ды йшла ў камору па другое,
• Яшчэ больш смачнае, ядкое,
• I тарабаніла сюды
• Для заканчэння ўжо яды
• Тварог, запраўлены смятанай,
• Нясла з вялікаю пашанай.
•  
• Услон заняў сваё ўжо места,
• На ім стаяла дзежка цеста,
• I апалонік то і дзела
• Па дзежцы боўтаў жвава, смела
• I кідаў цеста ў скавародкі.
• Давала піск яно кароткі,
• Льючыся з шумам на патэльні,
• I ў жар стаўлялася пякельны,
• I там з яго ўжо ўвачавідкі
• Пякліся гладзенькія пліткі
• Блінцоў, спаднізу наздраватых,
• Угору пышна, пухла ўзнятых,
• I ўжо адтуль рукою маткі
• На ўслон шпурляліся аладкі,
• А дзеці іх даўно сачылі
• I на ляту блінцы лавілі,
• Заядла мазалі іх здаром.
•  
• А на стале тым — рай ды годзе,
• Што рэдка трапіцца ў народзе,
• Ляжала шынка, як кадушка,
• Румяна-белая пампушка,
• Чырвона зверху, сакаўная,
• Як бы агонь у ёй палае,
• А ніз бялюткі, паркалёвы...
• А пірагі, як сонца, ззялі...
•  
• Кілбасы-скруткі, як падковы,
• Між сцёган, сала і грудзінак
• Красуе ўсмажаны падсвінак,
• Чысцюткі, свежы і румяны,
• Як бы паніч той надзіманы.
• Муштарда, хрэн — адно дзяржыся,
• У рот паложыш — сцеражыся!
•  
• Ляжыць гарамі ў іх падножжы
• Закуска, гэта міласць божа:
• Тут сыр, як першы снег, бялюткі,
• Каўбас прыемнейшыя скруткі,
• Што толькі ёсць у Беларусі.
• .........................
• Гасцей частуе гаспадыня
• I на ўсіх чыста вокам кіне.
• То сыр, то масла ім падносіць
• I закусіць так шчыра просіць:
• — Ну закусеце ж, калі ласка!
• Вось проша сыру, проша мяска
• Ці кумпячка або каўбаскі,
• Ну, пірага хоць закаштуйце!
• Бярэце масла, не шкадуйце!
• Спыніцца мушу я на квасе:
• Ён колер меў чырванаваты;
• Тут быў таран, мянёк пузаты,
• Шчупак, лінок, акунь, карась,
• Кялбок і ялец, плотка, язь,
• Яшчэ засушаныя з лета.
• Але не ўсё яшчэ і гэта:
• Аздоблен квас быў і грыбамі,
• Выключна ўсё баравічкамі;
• Цыбуля, перчык, ліст бабковы —
• Ну, не ўясісь, каб я здаровы!
• Пільнуй — цішком скажу між намі, —
• Каб і язык не ўцёк часамі.
•  
• I вось вячэра зачалася!..
• За квасам елі верашчаку,
• А потым блінчыкі на маку,
• А там ламанцы-праснакі
• 3 пшанічнай добрае мукі;
• А макаў сок такі салодкі!
• Ламанцы ў ім, ну, як калодкі —
• Так добра макам праняліся,
• У рот паложыш — абліжыся.
• За праснакамі йшлі кампоты,
• Кісель з мядоваю сытою;
• Вячэру скончылі куццёю,
• Але ўжо елі без ахвоты,
• Абы падатак той аддаць,
• Стары звычай ушанаваць.

• Без хлеба яда — да парога хада.
• Як зварыш, так і з’ясі.
• Чалавек галодны ні на што не годны.
• Калі хлеб у возе, то няма бяды ў дарозе.
• Дзе каша і аладка, там будзе і абрадка.
• Як клёцкі ў малаку, то я па дзве валаку,
• А як у водзе, то раз, два — і годзе.
• Хлеб у доме — гаспадар, на працы — друг, у дарозе — таварыш.
• Будзе час, будзе і квас, не ўсё за раз.
• Бульба - хлебу падмога. Галоднай курцы зярнятка на думцы.
• Як не пад’ясі, дык залатую карэту прадасі.
• Кавалак сала май, а хлебам не пагарджай!
• Хто хлеб носіць, той есці не просіць.
• Чалавек галодны ні на што не годны.
• Кашы маслам не сапсуеш.
• Галоднай курцы зярнятка на думцы.

• Вадкае, але не вада, белае, але не снег (малако).
• Абліжы і зноў у рот улажы (лыжка).
• Белы, як снег, салодкі, як мёд (цукар).
• Каля ямы ўсе з кіямі (людзі з лыжкамі каля міскі).
• У сярэдзіне белая, а зверху чырвоная (цыбуля).
• Ні вакон, ні дзвярэй — поўна хата людзей (гарбуз).
• Ляжыць на градцы зялёны і гладкі (гурок).
• Лата на лаце, ніткі не знаці (капуста).